Sauna en dementie: alle feiten op een rij

Iedereen vergeet weleens iets. De naam van een collega, waar je je sleutels hebt gelegd, of wat je ook alweer wilde zeggen. Maar als die vergeetachtigheid vaker voorkomt, groeit de bezorgdheid. Kun je zelf iets doen om je hersenen gezond te houden?

Steeds meer onderzoek wijst erop dat regelmatig saunagebruik niet alleen goed is voor ontspanning, maar ook een rol kan spelen bij het verlagen van het risico op dementie. In dit artikel zetten we alle feiten, studies en inzichten overzichtelijk voor je op een rij.

Wat is dementie eigenlijk?

Dementie is een verzamelnaam voor hersenaandoeningen waarbij cognitieve functies zoals geheugen, aandacht en taalvermogen achteruitgaan. De bekendste vorm is Alzheimer, maar er bestaan meer dan vijftig varianten. De grootste risicofactor is leeftijd, maar leefstijl speelt een belangrijke rol. Beweging, slaap, voeding en stress hebben direct invloed op de hersengezondheid. En juist daar lijkt warmte, zoals van een sauna, een interessante factor te zijn.

Wat wetenschap zegt over sauna en hersengezondheid

In Finland, het land van de sauna, is veel onderzoek gedaan naar de relatie tussen regelmatig saunabezoek en hersenfuncties. De bekendste studie komt van de Universiteit van Oost-Finland, waarin meer dan 2.000 mannen twintig jaar lang werden gevolgd. De resultaten waren opvallend:

• Mannen die vier tot zeven keer per week de sauna bezochten, hadden 65% minder kans op dementie dan degenen die slechts één keer per week gingen.
• Het risico op de ziekte van Alzheimer was zelfs daarmee 66% lager.

Volgens de onderzoekers heeft dit te maken met verbeterde doorbloeding, verlaging van bloeddruk en minder ontstekingsactiviteit; allemaal factoren die bijdragen aan gezonde hersenen.

Daarnaast tonen nieuwere studies (JAMA, 2022) aan dat regelmatig saunagebruik de hartritmevariabiliteit (HRV) verbetert. Een belangrijke indicator van stressweerbaarheid en autonome hersenfunctie. Hogere HRV wordt geassocieerd met beter herstel en minder cognitieve achteruitgang.

Hoe warmte de hersenen beïnvloedt

Tijdens een saunasessie stijgt je lichaamstemperatuur tot ongeveer 38,5 graden. Die gecontroleerde ‘hitteprikkel’ stimuleert verschillende lichamelijke reacties:

1. Beter doorbloede hersenen – warmte verwijdt bloedvaten en bevordert de zuurstof- en voedingsstofaanvoer naar het brein.
2. Verlaagd cortisolniveau – minder stresshormonen betekent minder schade aan hersencellen op de lange termijn.
3. Meer groeifactoren – de productie van BDNF (Brain-Derived Neurotrophic Factor) neemt toe, een stof die helpt bij de aanmaak en bescherming van hersencellen.
4. Ontstekingsremmend effect – warmte vermindert ontstekingsprocessen, die vaak een rol spelen bij neurodegeneratieve aandoeningen.

Kortom: de sauna traint niet alleen je bloedvaten en spieren, maar ook je brein.

Sauna als deel van een gezonde levensstijl

Hoewel sauna geen medicijn is tegen dementie, past het perfect binnen een brein-gezonde leefstijl. De combinatie van ontspanning, verbeterde doorbloeding en stressreductie creëert een omgeving waarin het brein optimaal kan functioneren.

Veel neurowetenschappers vergelijken regelmatig in de sauna met matig intensieve lichaamsbeweging: het geeft vergelijkbare cardiovasculaire en neurologische voordelen, maar is laagdrempeliger en ontspannender. Zeker voor mensen die door leeftijd of gewrichtsklachten minder kunnen sporten, is een sauna een veilig alternatief om toch het lichaam en brein te activeren.

Leestip: waarom is een sauna goed voor je gezondheid?

Infrarood of Finse sauna: maakt het verschil?

Zowel infrarood- als Finse sauna’s hebben positieve effecten, maar de werking verschilt iets:

• Infraroodsauna (50–60°C): dringt dieper door in spieren en weefsels, met een zachtere en langdurigere warmtestimulus. Geschikt voor dagelijks gebruik en ideaal bij een lage bloeddruk of beperkte conditie.
• Finse sauna (80–100°C): zorgt voor een intensieve warmteprikkel en sterkere cardiovasculaire stimulatie. Vergelijkbaar met een lichte workout voor hart en bloedvaten.

Voor hersengezondheid en stressreductie lijkt het niet uit te maken welke je kiest; het gaat vooral om regelmaat. Onderzoek laat zien dat consistentie belangrijker is dan temperatuur.

Hoe vaak moet je sauneren voor effect?

De Finse studies tonen aan dat vier keer per week of vaker het grootste effect heeft, maar ook twee tot drie sessies per week laten al meetbare verbeteringen zien in bloeddruk, stemming en HRV.

Een sessie van 15 tot 25 minuten is voldoende, gevolgd door afkoeling en rust. Belangrijk is om goed te hydrateren en het lichaam tijd te geven om te herstellen. Wil je sauna integreren in je hersengezonde routine? Combineer het dan met voldoende slaap, gezonde voeding (omega-3, groenten, weinig suikers) en mentale rustmomenten zoals meditatie of wandelen.